พระธาตุ 700 ปีแห่งอำเภอพร้าว วัดพระธาตุดอยเวียงชัยมงคล

สถานที่ตั้ง : บ้านหลวง ตำบลโหล่งขอด อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่   
พิกัด : 19.07250,99.17632

       วัดพระธาตุดอยเวียงชัยมงคล หรือพระมหาธาตุเจดีย์บารมี 19 ยอด ประดิษฐาน พระมหาธาตุเจดีย์นครคีรีนพบุรีบ้านหลวงศรีดอนไชย หรือ พระธาตุดอยเวียง เป็นโบราณสถานเก่าแก่ของอำเภอพร้าว มีอายุกว่า 700 ปี มีการค้นพบโบราณวัตถุในครั้งที่มีบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุดอยเวียง เมื่อปี พ.ศ. 2546 โดยโบราณวัตถุที่ขุดค้นพบมีอายุราว 600-700 ปี ตัววัดตั้งอยู่บนกำแพงเมืองโบราณของอำเภอพร้าวที่สร้างในสมัยพญามังรายมหาราช กษัตริย์แห่งอาณาจักรล้านนา ส่วนวัตถุโบราณที่ค้นพบได้แก่ ก้อนอิฐที่จารึกตัวอักษรฝักขาม ถ้วยชามสังคโลก เครื่องปั้นดินเผา ยอดฉัตรพระธาตุที่ทำจากทองจังโก้ และโบราณวัตถุอีกมากมาย ส่วนประวัติของพระธาตุดอยเวียงชัยมงคล มีเอกสารระบุไว้ โดยจัดเรียงออกเป็น 2 ยุคได้ดังนี้

    ยุคที่ 1 กำเนิดพระธาตุดอยเวียง อ้างในตำนานพระเจ้าเลียบโลก เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าเสด็จมายังดินแดนสุวรรณภูมิเขตล้านนาไทย โดยเล่าสืบต่อกันว่า ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าเสด็จมาพักที่บนดอยเวียงแห่งนี้พร้อมด้วยพระอานนท์ ซึ่งดอยลูกนี้ตั้งอยู่ใกล้กับหมู่บ้านจึงมีชาวบ้านพากันมาใส่บาตรพระพุทธเจ้ากันอย่างมากมายทุกวัน ก่อนหน้าที่พระพุทธเจ้าจะเดินทางต่อไปได้มอบเส้นพระเกศาให้แก่ชาวบ้านไว้สักการบูชา ชาวบ้านจึงร่วมแรงร่วมใจกันสร้างเจดีย์ครอบเส้นพระเกศาขึ้นเพื่อเป็นที่กราบไหว้สักการบูชา ซึ่งปัจจุบันคือ พระธาตุดอยเวียง

    ยุคที่ 2 สมัยราชวงศ์มังราย ในปี พ.ศ.1824 พญามังรายได้สร้างเมืองพร้าวขึ้นสำหรับเป็นที่ตั้งทัพและสะสมเสบียงอาหาร โดยก่อนออกจากเมืองพร้าวได้แวะพักทัพบริเวณพระธาตุดอยเวียงในชุมชนบ้านหลวง ปัจจุบันยังมีหลักฐาน คือ การขุดแนวกำแพง เรียกว่า เวียงรอบพระธาตุดอยเวียงถึงสี่ชั้น และบนพระธาตุดอยเวียงยังมีวิหาร ซึ่งคาดว่าจะเป็นที่ประทับของกษัตริย์สมัยราชวงศ์มังรายที่เดินทางผ่าน โดยทุกครั้งจะต้องตั้งทัพบนพระธาตุดอยเวียงมาทุกยุคทุกสมัย เพื่อใช้เป็นสถานที่กราบไหว้นมัสการพระธาตุดอยเวียง เนื่องจากตั้งอยู่บนเนินเขา จึงเป็นชัยภูมิที่เหมาะสำหรับการพักทัพ เมื่อปี พ.ศ. 1928 พญากือนาธรรมมิกราช ได้เสด็จขึ้นมาเมืองพร้าวโดยทางสถลมารคนำขบวนช้าง ขบวนม้า ขบวนเดินเท้าจำนวนมาก โดยมีช้างเผือกเชือกหนึ่งบรรทุกพระธรรมคำภีร์และพระพุทธรูปสำคัญมาด้วย ซึ่งได้แวะพักและบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุดอยเวียงองค์นี้ก่อนที่จะเข้าสู่เมืองพร้าว 

    เนื่องจากบริเวณพระธาตุสามารถมองเห็นวิวทิวทัศน์ตำบลโหล่งขอด อำเภอพร้าวได้ทั้งหมด ในอดีตเวลาข้าศึกยกทัพมาก็สามารถมองเห็นได้โดยง่าย ปัจจุบันทางวัดพระธาตุดอยเวียงชัยมงคล ได้จัดสร้างเป็นระเบียงชมวิว ให้ผู้ที่เดินทางมาสักการะ ได้ชื่นชมความอุดมสมบูรณ์ผืนป่าสีเขียวของอำเภอพร้าวได้อย่างชัดเจน